W ciągu ostatnich 10 lat każdego roku zwiększała się ilość przetransportowanych kontenerów na świecie osiągając w 2019 roku zawrotną ilość 802 milionów TEU. Również w transporcie morskim udział kontenerów wykazuje stały wzrost. Niezbędnym elementem sprawnego funkcjonowania systemu transportu intermodalnego są morskie terminale kontenerowe.
W ostatnich latach Polskie porty znacząco zwiększyły ilość obsłużonych kontenerów stając się obok Rosji najważniejszym graczem na Bałtyku. Największe polskie morskie terminale kontenerowe zlokalizowane są w Trójmieście, a oprócz nich funkcjonują jeszcze pozostałe dwa o mniejszym znaczeniu w Szczecinie i Świnoujściu.
| TEU (twenty-foot equivalent unit) – jednostka pojemności używana często w odniesieniu do portów i statków. Jest ona równoważna objętości kontenera o długości 20 stóp. |
DCT Gdańsk – największy polski terminal kontenerowy
Deepwater Container Terminal – czyli Głębokowodny Terminal Kontenerowy to rozwinięcie nazwy największego polskiego terminalu, który ulokowany jest w Gdańskim Porcie Północnym. To właśnie głębokość nabrzeża wynosząca 17 metrów jest jego najważniejszym atutem umożliwiając obsługę największych kontenerowców świata.
Przed wybudowaniem DCT w Gdańsku znajdował się tylko jeden niewielki terminal zlokalizowany w porcie wewnętrznym przy Nabrzeżu Szczecińskim – GTK. Wraz ze zwiększającym się potencjałem głębokowodnych szlaków handlowych pod koniec lat dziewięćdziesiątych podjęto decyzję o zaprojektowaniu nowego terminala umożliwiającego przyjęcie dużych, transoceanicznych statków. Budowa DCT rozpoczęła się pod koniec 2005 roku i zakończyła na początku 2007 roku.
Gdański terminal jest dosyć młodym, a przez to bardzo nowoczesnym portem. Początkowo podobnie jak pozostałe bałtyckie terminale pełnił rolę portu feederowego. Ładunki na głównych szlakach morskich między Azją, Europą i Ameryką wożone są pomiędzy największymi portami świata tzw. hubami. Dla Europy rolę hubów pełnią terminale ulokowane na Morzu Północnym i są to Rotterdam, Antwerpia oraz Hamburg. Kontenery są następnie rozwożone z hubów do mniejszych terminali za pomocą statków zwanych feederami. Możemy więc powiedzieć, że przewozy feedorowe, mają charakter dowozowo – odwozowy.
Przełom dla DCT nastąpił w styczniu 2010, kiedy to jeden z największych armatorów na świecie – duński Maersk Line otworzył pierwsze regularne i bezpośrednie (z ominięciem dowozów feedorowych) połączenie Polski z Azją. Od tej pory obserwujemy bardzo dynamiczny wzrost przeładunków w gdańskim terminalu, a do jego nabrzeży przybijają największe kontenerowce świata. (patrz także http://swiat-kontenerow.pl/ciekawostki/najwiekszy-kontenerowiec-swiata-msc-ambra-wplywa-do-gdanska/ )
W 2015 roku rozpoczęto trwającą rok czasu budowę drugiego nabrzeża T2 o długości 650 metrów Dzięki temu podwoił się z 1,5 do 3 milionów TEU rocznie potencjał przeładunkowy terminala i stał się on jednym z największych obiektów tego typu w Europie Północnej, aspirując do miana głównego bałtyckiego huba. Potwierdzeniem tej roli było znalezienie się Gdańska w piętnastce największych portów kontenerowych Europy z wynikiem ponad 2 milionów TEU przeładowanych w 2019 roku.
Gdański terminal dysponuje dwoma nabrzeżami o łącznej długości 1,3 km wyposażonymi w 14 suwnic STS pozwalających na sprawny wyładunek kontenerowców. Plac składowy o powierzchni 55 tys. TEU obsługuje 40 suwnic typu RTG, a na zapleczu portu znajduje się także bocznica kolejowa o łącznej długości torów wynoszącej 4,5 km.
Obecnie DCT obsługuje następujące połączenia morskie:
Połączenia feedorowe
- Szwecja (Helsingborg, Norrköping, Gävle)
- Finlandia (Helsinki, Kotka)
- Rosja (Sankt Petersburg, Ust Luga, Kaliningrad)
- Łotwa (Ryga)
- Litwa (Kłajpeda)
Połączenia oceaniczne z Azją
- Chiny (Xingang, Ningbo, Shanghai, Yantian, Xiamen)
- Korea Południowa (Kwangyang)
- Malezja (Tanjung Pelepas)
- Singapore
Gdynia – drugi ważny ośrodek obsługi kontenerów w Polsce
Chociaż Gdański DCT jest obecnie największym terminalem kontenerowym w Polsce to przez długi okres miano to dzierżył pierwszy polski morski terminal – BCT (Bałtycki Terminal Kontenerowy) ulokowany przy Nabrzeżu Helskim w Gdyni. Budowę BCT rozpoczęto w 1976 roku, a pierwszy statek z kontenerami „Baltic Eagle” wpłynął do portu trzy lata później 29 października 1979 roku, co zapoczątkowało otwarcie pierwszego regularnego serwisu żeglugowego między BCT a Felixstowe w Wielkiej Brytanii.
Przez wiele lat BCT był głównym terminalem w Polsce, i jego kontenerowym oknem na świat. Jednak w 2010 roku wraz z pozyskaniem przez Gdański Terminal Głębokowodny bezpośredniego połączenia oceanicznego z Azją BCT straciła na jego rzecz pierwsze miejsce. Chociaż początkowo ilość przeładunków kontenerów spadła to BCT zdołało odwrócić negatywną tendencję osiągając w 2019 roku rekordową w całej 40 letniej historii terminalu ilość przeładunków wynoszącą 510 tys. TEU.
Obecne możliwości przeładunkowe portu wynoszą 1,2 mln TEU rocznie, co sprawia, że jest on jednym z największych terminali w rejonie Bałtyku. Przez wiele lat swojego istnienia był on wielokrotnie unowocześniany i na dzień dzisiejszy dysponuje nabrzeżem o długości 800 metrów i głębokości 12,7 metra, które posiada pięć stanowisk do obsługi statków kontenerowych w systemie lift on-lift off, w tym jednego roll on-roll off. Kontenery są wyładowywane za pomocą 8 suwnic nabrzeżnych. Na zapleczu znajduje się terminal kolejowy z dwoma suwnicami kolejowymi przystosowany do jednorazowej obsługi 90 wagonów z kontenerami, a także bocznica kolejowa umożliwiająca formowanie pociągów kontenerowych.
Na placu składowym o pojemności 20 tys TEU pracuje 20 suwnic placowych, a oprócz tego na terenie terminalu znajdują się jeszcze place składowe pojazdów, magazyny i składy celne. Na dzień dzisiejszy BCT obsługuje następujące połączenia feederowe:
- London Gateway Port – Antwerpia – Portbury – Greenock – Liverpool – (Antwerpia)
- Kłajpeda – Le Havre – Antwerpia – Bremerhaven
- Hamburg – Gdynia – Kłajpeda – Hamburg
- Rotterdam – St. Petersburg – Gdynia – Rotterdam
- St. Petersburg – Kłajpeda – Gdańsk (DCT) – Gdynia – St. Petersburg
- Bremerhaven/Hamburg – Szczecin – Gdynia – Bremerhaven/Hamburg
- Immingham – Kłajpeda – Gdynia – Szczecin – Immingham
- Gdynia – Aarhus – Oslo – (Kłajpeda) – Gdynia
- Gdynia – Teesport – Gdynia
- Gdynia – Thamesport – Gdynia
- Gdynia – Aarhus – (Rotterdam) – Reykjawik
- Gdynia – Rotterdam – Bilbao – Gijon – Vigo – Leixoes – Lisbon – Casablanca – Walencja – Barcelona
- Gdynia – Antwerp – Teneryfa – Las Palmas – Madera (Canical)
- Gdynia – Antwerp – Sokhna – Djibouti – Port Sudan – Dar es Salaam – Mombasa – Aden
Naprzeciwko BCT przy Nabrzeżu Bułgarskim znajduje się drugi terminal kontenerowy Gdyni – GCT (Gdynia Container Terminal SA). Swoją działalność przeładunkową rozpoczął w marcu 2006 roku i skupia się na połączeniach feedrowych z zachodnią Europą. Terminal jest stale rozbudowywany i dzięki licznym inwestycjom dysponuje obecne zdolnością przeładunkową na poziomie 630 tys TEU. Docelowo planowane jest zwiększenie tej wartości do 1 miliona TEU rocznie, a także budowa głębokowodnego nabrzeża pozwalającego na obsługę dużych statków kontenerowych o pojemności powyżej 10 000 TEU.
Nabrzeże terminala ma długość około 800 metrów i głębokość od 11 do 13,5 metra. Statki obsługuje sześć suwnic nabrzeżowych typu Panamx, post-Panamax i super-post-Panamax. Plac składowy ma pojemność 112 000 TEU i pracuje na nim 14 suwnic z czego połowa to urządzenia o napędzie elektrycznym, GCT posiada także własną bocznicę kolejową połączoną z krajową siecią kolejową.
Obecnie realizowane połączenia feedorewe przez GCT:
- Hamburg – Gdynia – Klaipeda – Tallin/Muuga – Rauma
- Hamburg – Kaliningrad – Gdynia – Hamburg
- Antwerp – Rotterdam – Helsingborg – Gdynia – Antwerp – Rotterdam
- Rotterdam – Klaipeda – Riga – Gdańsk – Gdynia
- Hamburg – Bremerhaven – Klaipeda – Riga – Gdańsk – Gdynia
- Immingham – Klaipeda – Gdynia – Szczecin – Immingham – Rotterdam – Gdańsk – Gdynia
- St. Petersburg – Helsinki – Gdańsk – Gdynia
- Gdynia – Teesport – Gdynia
- Tilbury – Bilbao – Tilbury – Helsingborg – Gdynia – Teesport – Rotterdam
- Hamburg – Gdynia – Gdańsk – Hamburg
Pozostałe działające w Polsce terminale morskie mają mniejsze znaczenie, a ich przeładunki nie przekraczają kilkudziesięciu tys. TEU rocznie. Są to:
GTK – Gdański Terminal Kontenerowy
Powstał w 1998 roku w porcie wewnętrznym przy Nabrzeżu Szczecińskim. W 2007 roku przeładowano w nim ponad 90 tys TEU, jednak wraz z otwarciem i rozwojem DCT Gdańsk jego rola stopniowo malała, aż do całkowitego zastoju. Szansą na ponowne zwiększenie obrotów jest otwarcie w 2019 roku cotygodniowej regularnej linii do portów skandynawskich przez armatora Samskip.
DB Port Szczecin oraz OT Port Świnoujście
Zlokalizowany w Szczecinie DB Port terminal kontenerowy posiada roczną zdolność przeładunkową w wysokości 150 tys. TEU, trzy nabrzeża o łącznej długości 1000 metrów przy głębokości 9 metrów oraz place składowe o pojemności 4000 TEU. W ostatnich latach wolumen przeładunków wykazuje niestety tendencję spadkową.
OT Port Świnoujście dysponujący roczną zdolnością przeładunków na poziomie 70 tys TEU od 2018 roku nie obsłużył żadnego statku. Udział portów Pomorza Zachodniego w przeładunkach wszystkich kontenerów w Polsce jest bardzo niewielki, 98% ruchu kontenerowego obsługują porty Gdańska oraz Gdyni. Przyczyną takiego stanu jest brak nowoczesnego nabrzeża o odpowiedniej głębokości, a także wydajnego zaplecza. Szansą na odwrócenie tej sytuacji są plany budowy nowoczesnego głębokowodnego terminala kontenerowego w porcie zewnętrznym Świnoujścia, który będzie zdolny do obsługi największych statków wpływających na Bałtyk. Roczna zdolność przeładunkowa nowego terminalu ma wynieść 1,5 mln TEU.
Porównanie morskich terminali kontenerowych w Polsce
Stan na 2019 rok. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych https://www.utk.gov.pl/pl/dostep-do-infrastruktur/dostep-do-infrastruktur/mapa-obiektow-infrastru/terminale-intermodalne
